ประวัติความเป็นมา
ระบำไก่เป็นการแสดงประเภทระบำชุดหนึ่งในละครเรื่องพระลอ ตอนพระลอตามไก่ ซึ่งมีเนื้อเรื่องว่า พระเพื่อน พระแพง เจ้าหญิงแห่งเมืองสรอง สั่งให้นางรื่น นางโรย สองพี่เลี้ยงไปเร่งรัดให้ปู่เจ้าสมิงพรายใช้เวทมนต์คาถาไปล่อพระลอมา ปู่เจ้าสมิงพรายใช้ผีลงสิงในไก่แก้วและไก่บริวาร แล้วใช้ให้ไปล่อพระลอมา ซึ่งพระลอกับพี่เลี้ยงคือ นายแก้วและนายขวัญกำลังเดินทางมาหาพะเพื่อน พะแพง เมื่อพระลอเห็นไก่แก้วแล้วก็ตามจับ ไก่แก้วก็หนีและล่อให้พระลอมาเมืองสรอง ในตอนนี้จะมีไก่แก้วและบริวารไก่ออกมารำในเพลงระบำไก่
ลักษณะรูปแบบการแสดง
ระบำไก่มีลักษณะรูปแบบการแสดง ๒ แบบ คือ
แบบที่ ๑ เป็นการแสดงประเภทระบำ ที่มีลีลาท่ารำเลียนแบบท่ากิริยาของไก่ ลักษณะรูปแบบการแสดงเป็นระบำเบ็ดเตล็ดชุดหนึ่งที่ใช้ในการแสดงในโอกาสต่างๆ
แบบที่ ๒ เป็นการแสดงประกอบการการแสดงละครเรื่องพระลอ โดยมีไก่แก้วและบริวาร ไก่ออกมารำรวมกัน แล้วไก่แก้วก็จะเข้าไปหลอกล่อพระลอให้ไปหาพระเพื่อน พระแพง ลักษณะการรำก็จะเป็นการรำเลียนแบบท่าทางของไก่ เมื่อพระลอตามไก่แก้วแล้วบรรดาบริวารไก่ก็จะบินเข้า
การแต่งกาย
สวมเสื้อคอกลมแขนสั้น นุ่งกางเกงขาสามส่วน สวมกรองคอ จี้นาง เข็มขัด ข้อมือ ข้อเท้า เกล้ามวย สวมเกี้ยวติดหัวไก่ ติดปีกและหาง
รูปการแต่งกายระบำไก่ (บริวารไก่) ดูจาก CD-ROM
เครื่องดนตรี
เครื่องดนตรี ที่ใช้บรรเลงประกอบระบำไก่คือวงปี่พาทย์เครื่องห้า ประกอบด้วยปี่ใน ระนาดเอก ฆ้องวงใหญ่ กลองทัด ตะโพนและฉิ่ง
รูปวงปี่พาทย์ดูจาก CD-ROM
เนื้อร้องและทำนองเพลง
เนื้อร้องเพลงระบำไก่เป็นพระนิพนธ์ของสมเด็จฯ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงนำบทละครเรื่องลิลิตพระลอมาสร้างและประปรุงเป็นบทละคร มีเนื้อร้องและทำนองเพลงดังนี้ (กรมศิลปากร,๒๕๒๕ : ๙๑-๙๒)
พาทย์ทำนองเพลงลาวจ้อย
ร้องลาวจ้อย
สร้อยแสงแดงพระพราย ขนเขียวลายระยับ
ปีกสลับเบญจรงค์ เลื่อมลายยงหงสบาท
ขอบตาชาดพะพริ้ง สิงคลิงหงอนพรายพรรณ
ขานขับเสียงเอาใจ เดือยหงอนใสสีลำยอง
สองเท้าเทียมนพมาศ ปานฉลุชาดทารงค์
ปู่ก็ใช้ให้ผีลง ผีก็ลงแก่ ไก่
ไก่แก้วไซร้บ่มิกลัว ขุกผกหัวองอาจ
ผาดผันตีปีกป้อง ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉาน
โน้ตเพลงระบำไก่ โดยนายชุมพล ปัญจะ
- - - ฟ
|
ซ ล - ซ
|
- - - -
|
- ล - ซ
|
- - - ฟ
|
- ล ล ล
|
ซ ล - ซ
|
- ล – ดํ
|
- - - ล
|
ดํ รํ - ดํ
|
- - - ล
|
ซ ฟ ซ ล
|
- - ด ร
|
- ฟ - ซ
|
ล ซ ฟ ร
|
ฟ ด ด ด
|
- - - -
|
- - - -
|
- ด - ร
|
ฟ ซ ล ร
|
- - - -
|
- ด - ร
|
- - ด ร
|
ฟ ด ด ด
|
- - - -
|
- - - -
|
ดํ ล ซ ฟ
|
- ซ - ล
|
- - - -
|
- ฟ - ซ
|
ล ซ ฟ ซ
|
- ล - ฟ
|
ความหมายของเนื้อเพลง
ขนไก่งามสีแดงระเรื่อผสมสีเขียวมันระยับ ปีกของไก่สลับสีเบญจรงค์ ( ๕สี ) งดงามด้วยลวดลายงดงาม ขอบตาสีแดงชาด มีหงอนสวยงาม ขันได้ไพเราะ มีเดือยสีเหลือ ง เท้าทั้งสองมีลวดลาย งดงามดังทองเนื้อแท้ มีลวดลายฉลุ ลงสีงดงาม ปู่เจ้าสมิงพรายสั่งให้ผีลงสิงไก่ ให้ไปล่อพระลอมา
ท่ารำ
สอนปฏิบัติร้องและรำเพลงระบำไก่ตั้งแต่ต้นจนจบ ดูต่อจากCD-ROM
โอกาสที่ใช้แสดง
ระบำไก่ ใช้แสดงได้สองโอกาสคือ
๑. เป็นระบำประกอบการแสดงละครเรื่องลิลิตพระลอ ตอนพระลอตามไก่
๒. เป็นระบำเบ็ดเตล็ดใช้แสดงในโอกาสทั่วไป
