ชวนคุย เรื่องรำ ระบำไก่

ประวัติความเป็นมา

           ระบำไก่เป็นการแสดงประเภทระบำชุดหนึ่งในละครเรื่องพระลอ  ตอนพระลอตามไก่  ซึ่งมีเนื้อเรื่องว่า พระเพื่อน  พระแพง เจ้าหญิงแห่งเมืองสรอง สั่งให้นางรื่น นางโรย สองพี่เลี้ยงไปเร่งรัดให้ปู่เจ้าสมิงพรายใช้เวทมนต์คาถาไปล่อพระลอมา ปู่เจ้าสมิงพรายใช้ผีลงสิงในไก่แก้วและไก่บริวาร แล้วใช้ให้ไปล่อพระลอมา ซึ่งพระลอกับพี่เลี้ยงคือ นายแก้วและนายขวัญกำลังเดินทางมาหาพะเพื่อน พะแพง   เมื่อพระลอเห็นไก่แก้วแล้วก็ตามจับ ไก่แก้วก็หนีและล่อให้พระลอมาเมืองสรอง ในตอนนี้จะมีไก่แก้วและบริวารไก่ออกมารำในเพลงระบำไก่

ลักษณะรูปแบบการแสดง

           ระบำไก่มีลักษณะรูปแบบการแสดง ๒ แบบ คือ

                      แบบที่ ๑  เป็นการแสดงประเภทระบำ ที่มีลีลาท่ารำเลียนแบบท่ากิริยาของไก่   ลักษณะรูปแบบการแสดงเป็นระบำเบ็ดเตล็ดชุดหนึ่งที่ใช้ในการแสดงในโอกาสต่างๆ

                       แบบที่ ๒  เป็นการแสดงประกอบการการแสดงละครเรื่องพระลอ  โดยมีไก่แก้วและบริวาร ไก่ออกมารำรวมกัน  แล้วไก่แก้วก็จะเข้าไปหลอกล่อพระลอให้ไปหาพระเพื่อน พระแพง  ลักษณะการรำก็จะเป็นการรำเลียนแบบท่าทางของไก่  เมื่อพระลอตามไก่แก้วแล้วบรรดาบริวารไก่ก็จะบินเข้า

การแต่งกาย

            สวมเสื้อคอกลมแขนสั้น  นุ่งกางเกงขาสามส่วน  สวมกรองคอ  จี้นาง  เข็มขัด  ข้อมือ  ข้อเท้า  เกล้ามวย  สวมเกี้ยวติดหัวไก่ ติดปีกและหาง

รูปการแต่งกายระบำไก่  (บริวารไก่)  ดูจาก CD-ROM

เครื่องดนตรี

           เครื่องดนตรี ที่ใช้บรรเลงประกอบระบำไก่คือวงปี่พาทย์เครื่องห้า   ประกอบด้วยปี่ใน  ระนาดเอก  ฆ้องวงใหญ่ กลองทัด  ตะโพนและฉิ่ง

รูปวงปี่พาทย์ดูจาก CD-ROM

 เนื้อร้องและทำนองเพลง

           เนื้อร้องเพลงระบำไก่เป็นพระนิพนธ์ของสมเด็จฯ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์ ทรงนำบทละครเรื่องลิลิตพระลอมาสร้างและประปรุงเป็นบทละคร มีเนื้อร้องและทำนองเพลงดังนี้ (กรมศิลปากร,๒๕๒๕ : ๙๑-๙๒)

พาทย์ทำนองเพลงลาวจ้อย

                                                                        ร้องลาวจ้อย

                                              สร้อยแสงแดงพระพราย            ขนเขียวลายระยับ
                                 ปีกสลับเบญจรงค์                                  เลื่อมลายยงหงสบาท
                                 ขอบตาชาดพะพริ้ง                                สิงคลิงหงอนพรายพรรณ
                                 ขานขับเสียงเอาใจ                                เดือยหงอนใสสีลำยอง
                                 สองเท้าเทียมนพมาศ                             ปานฉลุชาดทารงค์
                                 ปู่ก็ใช้ให้ผีลง                                         ผีก็ลงแก่ ไก่
                                ไก่แก้วไซร้บ่มิกลัว                                 ขุกผกหัวองอาจ
                                 ผาดผันตีปีกป้อง                                     ร้องเรื่อยเฉื่อยฉาดฉาน

โน้ตเพลงระบำไก่ โดยนายชุมพล ปัญจะ

- - - ฟ	ซ ล - ซ	- - - -	- ล - ซ	- - - ฟ	- ล ล ล	ซ ล - ซ	- ล – ดํ
- - - ล	ดํ รํ - ดํ	- - - ล	ซ ฟ ซ ล	- - ด ร	- ฟ - ซ	ล ซ ฟ ร	ฟ ด ด ด
- - - -	- - - -	- ด - ร	ฟ ซ ล ร	- - - -	- ด - ร	- - ด ร	ฟ ด ด ด
- - - -	- - - -	ดํ ล ซ ฟ	- ซ - ล	- - - -	- ฟ - ซ	ล ซ ฟ ซ	- ล - ฟ

ความหมายของเนื้อเพลง

          ขนไก่งามสีแดงระเรื่อผสมสีเขียวมันระยับ  ปีกของไก่สลับสีเบญจรงค์  ( ๕สี  ) งดงามด้วยลวดลายงดงาม  ขอบตาสีแดงชาด  มีหงอนสวยงาม  ขันได้ไพเราะ   มีเดือยสีเหลือ ง เท้าทั้งสองมีลวดลาย  งดงามดังทองเนื้อแท้ มีลวดลายฉลุ ลงสีงดงาม  ปู่เจ้าสมิงพรายสั่งให้ผีลงสิงไก่ ให้ไปล่อพระลอมา

ท่ารำ

           สอนปฏิบัติร้องและรำเพลงระบำไก่ตั้งแต่ต้นจนจบ ดูต่อจากCD-ROM

โอกาสที่ใช้แสดง

           ระบำไก่ ใช้แสดงได้สองโอกาสคือ
                      ๑.  เป็นระบำประกอบการแสดงละครเรื่องลิลิตพระลอ  ตอนพระลอตามไก่
                      ๒.  เป็นระบำเบ็ดเตล็ดใช้แสดงในโอกาสทั่วไป